Gorące dziś spory o "historię krytyczną", o "narodową pamięć", o to, co powinniśmy zapomnieć, żeby być "nowocześni:, a co zapamiętać, żeby pozostać sobą - zainspirowały autora do stworzenia tej książki. Jej część to prowadzone w ciągu ostatnich trzydziestu lat dialogi z najwybitniejszymi historykami Polski i Europy Wschodniej, m.in. ze Stefanem Kieniewiczem, Piotrem Wandyczem, Richardem Pipesem, Romanem Szporlukiem, Andrzejem Walickim, Henrykiem Samsonowiczem, Andrzejem Paczkowskim i Antonym Polonsky`m. W rozmowach tych przewijają się pytania o imperium (rosyjskie, sowieckie, a nawet polskie), przemiany narodu, jego zasięg społeczny i tożsamość, o naszą dziejową geopolitykę, tradycje republikańskie, polski romantyzm i realizm, stosunki z sąsiadami, zwłaszcza polsko-żydowskie. Są tu również rozważania nad sensami polskiej historii, w których autor prowokuje do przebijania błony ideologicznych klisz wokół takich pojęć i zjawisk, jak "patriotyzm", "niepodległość", "modernizacja", "zdrada", "ofiara", "Zachód". Ma nadzieję pobudzać spór wokół interpretacji naszej przeszłości i opór wobec tych, którzy chcą go zastąpić "politycznie poprawną" bezmyślnością.